GTİP kodu nedir? Armonize sistem nedir?  

GTİP kodu ne anlama gelmektedir? Armonize Sistem ne amaçla kullanılmaktadır? Ürünlerin GTİP kodu nasıl bulunur ve GTİP kodunun yanlış kullanılmasından doğan yükümlülükler nelerdir? 

Gümrük kodlamalarında kullanılan GTİP, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nun kısaltmasıdır. Türkiye’de tarife cetvelinin yerine yaygın olarak kullanılan GTİP, Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde yer alan 12 haneli koda verilen isimlendirmedir. GTİP, yabancılar tarafından kullanılan HS Code, Harmonized Code ya da Customs Tariff gibi sistemlerin muadilidir.

GTİP hangi sistemi baz almaktadır?

Ülkelerin tamamında kullanılan tarife cetvelleri Armonize Sistem Nomanklatürü (AS) esas alınarak oluşturulmaktadır. Armonize Sistem Nomanklatürü, ticaret yapılan ürünlerin yurtiçi ve yurtdışı kural sistemlerine tabi olarak numaralandırılması ve adlandırılması anlamına gelmektedir. Küresel olarak kabul edilen ve 6 haneli kodlardan oluşacak şekilde kurgulanan Armonize Sistem, ticaret istatistikleri ve ülke gümrük tarifeleri için bir rehber niteliğindedir. Uluslararası alanda “The Harmonized Commodity Description and Coding Systems” olarak bilinen ve ülkemizde “Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi” olarak isimlendirilen sistem, uluslararası ticaret içinde yer alan malların tümü için bir sınıflandırma sistemi oluşturmaktadır. Ürün geçişlerindeki hareketler de bu sistem üzerindeki kodlar üzerinden kayıt altına alınmaktadır.

Bir nevi ticarete konu olan malların kimlik numarası olarak da tanımlanabilecek olan Armonize Sistem, küresel malların kodlanması için geliştirilmiş bir araçtır. GTİP ise, bu sistemi temel almaktadır. İlk 6 hanesi Armonize Sistem’le aynı olan Türk Gümrük Tarife Cetveli’ndeki 12 haneli koda GTİP kodları denilmektedir. Tüm mal ve eşya grupları için ayrı bir GTİP kodu kullanılmaktadır.

Armonize Sistem nedir?

Armonize Sistem, toplam 21 bölüm ve 96 fasıldan (chapter) meydana gelmektedir. Fasıl olarak adlandırılan kısım, gümrük tarife cetvelinde yer alan 2 haneli kodu ifade etmektedir. Fasıllar 2 haneli olan kodlara, her bir fasıl ise 4 haneli pozisyonlara, pozisyonlar ise 6 haneli alt pozisyonlara ayrılmaktadır. Armonize Sistem kullanımının olduğu tüm ülkelerde bu 6 haneli kodlar aynı malları ve ürün gruplarını ifade etmektedir. Armonize Sistem, yani Tarife Cetveli ve GTİP kodlarında 6 haneden sonra yer alan bölümler ülkeler bazında farklılık gösterebilmektedir. Bu kullanımın amacı ülkelerin kendi kurallarına göre istatistik almalarını ve gümrük vergilerini ürün bazında detaylı bir şekilde uygulamalarını kolaylaştırmaktır. Örnek olarak bakliyat gibi bazı ürünlerin 6 haneli kodu aynı olmakta ancak bunun yanında tohumluk ya da aynı bakliyatın başka türleri için 6 hane sonrasındaki bölümlerde farklı kodlar kullanılabilmektedir. 6 hanenin sonrasına gelecek kodlar ülkeler arasında farklılıklar taşıyabilmektedir. Bunlar ülkelerin gümrük cetvellerinde de ayrı olarak yer almaktadır. Örnek vermek gerekirse; ülkemizdeki ticaret ürünleri 12 haneli bir kodla, ABD, Kanada, AB ülkeleri, Çin ve Güney Kore’de 10 haneli kodla, Japonya ve Moldova’da 9 haneli kodla ve Hindistan’da ise 8 haneli kodla ifade edilmektedir.

GTİP’te ürünler nasıl gruplandırılır?

GTİP içerisinde ürünler belirli gruplara ayrılarak yer almaktadır. Bu mallar niteliklerine göre ayrılmış ve numaralandırılmış olarak yer alırlar. Bunun yanında ürünlerin ticaretteki yaygınlığı ve kullanımı da kodlama sırasında dikkate alınmıştır. Genellikle 6 haneli koddan sonra gelen kısımlar ürün gruplarının yaygınlığına göre şekillenmektedir. Uluslararası ticarete konu ürünler ve eşyalar tek tek sıralanmak yerine, cins, tür ve niteliklerine göre gruplandırılmış, ticareti yaygın olan veya özellik arz eden bir kısım eşya da bu yapı içerisinde daha özel şekilde nitelendirilmiştir. GTİP sisteminde ürünler başlıca hammaddeler, işlenmemiş ürünler ve işlenmiş ürünler olarak sınıflara ayrılmıştır. Bir ham madde belirli bir kodda yer alıyorsa, bu hammaddeden üretilen ürünler söz konusu kodu takiben gelmektedir.

GTİP kodunun yanlış kullanımı ve cezalar

GTİP tarifesinin yanlış beyan edilmesi cezai yaptırımlara yol açabilmektedir. Eğer tarife CE, TSE benzeri denetimlere tabi durumdaysa ve buna göre gerekli uygunluk alınmamış ise söz konusu mallara el konulma ihtimali bulunmaktadır. El konulan malzemelerin sonrasında, bu malzemelerin gümrüklenmiş değerinin iki katına kadar ceza kesilebilmektedir. Aynı zamanda kaçakçılık olarak nitelendirilebilecek durumlarda malzemeden el koyma ya da malzeme ücretinin 3 katına kadar ceza kesilmesi gibi yaptırımlar uygulanabilmektedir.

GTİP kodu nasıl bulunur?

Türkiye’deki ürünlerle ilgili bilgilere ulaşmak için en kolay yöntem Türkiye İstatistik Kurumu’nun web sitesini kullanmaktır. Bu siteye giriş yapılarak malzemenin GTİP koduna ulaşılabilmektedir. Bunun için TÜİK’in web sitesinden malzeme bilgilerinin “Tanımlarda Ara” paneline girilmesi gerekmektedir. Ardından da sınıflamalar sektesinde GTİP seçilerek ve arama butonuna basılarak ürün grubunun kodlamasına ulaşılabilmektedir.

Burada özellikle dikkat edilmesi gereken, ürünün doğru tanımlamasını seçmektir. Burada çıkan kategorilerin elenmesi, ürünün birebir tanımlanması önemlidir. Bunun yanında 6 basamaklı kodun ardında yer alan 2 basamaklı kodlar kullanılarak ticarete konu olacak ürünlerin ayrıntılı bir şekilde tanımlamasını yapmak ve uygun olmayan kategorileri elemek mümkündür.